ნიკო მარი და ტაო-კლარჯეთი (რამდენიმე შტრიხი ტაო-კლარჯეთისა და მისი ეკლესია-მონასტრების შესახებ)

ანოტაცია

ნაშრომში საუბარია ქართულ-თურქულ ურთიერთობათა მრავალსაუკუნოვან ისტორიაზე, ტაო-კლარჯეთისა და სამხრეთ საქართველოს მატერიალურ-კულტურულ მემკვიდრეობაზე; წარმოჩენილია ნიკო მარის განსაკუთრებული დამსახურება ტაო-კლარჯეთის ეკლესია-მონასტრების შესწავლის კუთხით. განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია მისი მოგზაურობა 1904 წლის ზაფხულში შავშეთსა და კლარჯეთში. მკვლევრის სურვილი გახლდათ, საფუძვლიანად შეესწავლა გრიგოლ ხანძთელისა და მისი მოწაფეების სამოღვაწეო ასპარეზი, აღეწერა იქაური ეკლესია-მონასტრების, ქართული სავანეების ადგილმდებარეობა და, რაც მთავარია, მიეკვლია ხანძთისა და შატბერდის მონასტრებისათვის.

აღსანიშნავია ნიკო მარის მოსაზრება, რომ უსახელო სავანე ფორთას მიდამოებში, კერძოდ, სამხრეთ ზონაში, ქვემო ფორთასთან, ფორთის ბაღებთან უნდა ყოფილიყო, ხოლო ხანძთის, რომელიც შედარებით ძველი იყო, მდებარეობა ივარაუდებოდა სოფელ ფორთას ჩრდილოეთ ზონაში და იმჟამად მას „ნუკას საყდარი“ ერქვა. მკვლევართა უმეტესი ნაწილი არ ეთანხმებოდა ნიკო მარის ამ მოსაზრებას. ნიკო მარის წარმოდგენილი შეხედულებანი საყოველთაოდ იყო აღიარებული, და უფრო მეტიც: მათ ფართო პერსპექტივა გაშალეს შემდგომი კვლევა-ძიებისათვის.

საქართველოს ტექნიკური უნივერსიტეტის 2014 წლის ექსპედიციის მონაწილეები ამტკიცებენ, რომ ფორთას ბაღებთან კი არ ააგეს გრიგოლმა და გაბრიელმა ხანძთის მონასტერი, არამედ ზემო ფორთას სიახლოვეს, 4 კილომეტრის დაშორებით ქვემო ფორთიდან.

ნაშრომში განსაკუთრებული მნიშვნელობა აქვს დათმობილი ნიკო მარის დღიურებს, რომელსაც დღესაც არ დაუკარგავს ღირებულება. უნდა აღვნიშნოთ, რომ გრიგოლ ხანძთელის ტექსტი ნიკო მარმა მოიპოვა 1902 წლის შემოდგომაზე იერუსალიმში და გამოსცა, ჩინებულად თარგმნა რუსულად და მას დაურთო «Дневник поездки в Шавшию и Кларджию».

თავის გამოკვლევაში ნიკო მარი ხაზს უსვამს იმას, რომ მერჩულეს თხზულება თავისი რეალისტურობით იშვიათია ჰაგიოგრაფიულ მწერლობაში. გიორგი მერჩულე ეროვნული მწერალია, სწორედ ნიკო მარმა წარმოაჩინა და გაგვაცნო სასიქადულო მწერალი მოაზროვნე.

შავშეთ-კლარჯეთში მოგზაურობის დღიურები შესანიშნავი ლიტერატურული დოკუმენტია პატრიოტული სულისკვეთებით. მკვლევარს დიდი სიყვარულით აქვს აღწერილი ოდესღაც აყვავებული და აწ გაჩანაგებული ძველი კულტურის სამაგალითო კერები.

ნიკო მარი სრულიად განსხვავებული მოვლენა იყო მსოფლიო მეცნიერების ისტორიაში. ის იყო შესანიშნავი ფილოლოგი, ლინგვისტი, დიალექტოლოგი, წყაროთმცოდნე, ლიტერატურათმცოდნე, ფოლკლორისტი, არქეოლოგი, ფილოსოფიის პრობლემათა მკვლევარი.

ნიკო მარის ღვაწლი ორიენტალისტიკაში, კერძოდ კი, ქართული და აღმოსავლური კულტურის ისტორიული ურთერთობის კვლევის ისტორიაში განუზომელია, კვალი - წარუშლელი და ობიექტურად რომ ვთქვათ, დიდად დაფასებული.

ნიკო მარის ღვაწლი ორიენტალისტიკაში, კერძოდ კი, ქართული და აღმოსავლური კულტურის ისტორიული ურთიერთობის კვლევის ისტორიაში განუზომელია.