განსაზღვრულობა-განუსაზღვრელობის კატეგორია თურქულსა და ქართულში (შეპირისპირებითი ანალიზი)
DOI:
https://doi.org/10.52340/PUTK.2025.29.19საკვანძო სიტყვები:
განსაზღვრულობა-განუსაზღვრელობის სემანტიკა, თურქული ენა, ქართული ენაანოტაცია
განსაზღვრულობა-განუსაზღვრელობა სემანტიკურ კატეგორიათა რიცხვს განეკუთვნება. იგი ყველა ენაში თავისებურად გამოიხატება. იმ ენებში, რომელთაც არ გააჩნია განსაზღვრულობა-განუსაზღვრელობის კატეგორიის გამოხატვის სპეციალური ენობრივი საშუალებები (არტიკლები), აღნიშნული სემანტიკა გამოხატულია სხვადასხვა მორფოლოგიური და ლექსიკური საშუალებით. როგორც ცნობილია, თურქული და ქართული სხვადასხვა ენობრივ ოჯახს განეკუთვნება, მნიშვნელოვნად განსხვავდება მათი სტრუქტურა. თუმცა არც ერთ მათგანს არ მოეპოვება არტიკლი. ორივე ენაში განსაზღვრულობა-განუსაზღვრელობის კატეგორია გამოხატულია იმპლიციტურად.
წინამდებარე ნაშრომში წარმოდგენილია განსაზღვრულობა-განუსაზღვრელობის გამომხატველი ფუნქციურ-სემანტიკური საშუალებები ქართულსა და თურქულში. განხილულია ორ ენას შორის არსებული მსგავსება-განსხვავებანი.
ნაშრომის მიზანია, ერთმანეთს შეუდაროს განსაზღვრულობა-განუსაზღვრელობის კატეგორია ორი განსხვავებული სტრუქტურის მქონე უარტიკლო ენაში. გამოკვეთოს, ერთი მხრივ, ის უნივერსალიები, რაც, საზოგადოდ, უარტიკლო ენებისთვისაა დამახასიათებელი და, მეორე მხრივ, აჩვენოს ის თავისებურებები, რაც ენათა განსხვავებული ბუნებითაა განპირობებული.
როგორც ქართულში, ისე თურქულში განსაზღვრულობის სემანტიკას გადმოსცემს ჩვენებითი ნაცვალსახელები. გარდა ამისა, თურქულში განსაზღვრულობის ფუნქციის გადმოცემა დაკისრებული აქვს ბრალდებით ბრუნვასა და კუთვნილებით აფიქსს. სახელის განსაზღვრულობის ამგვარი ნიშნები უცხოა ქართულისთვის. განუსაზღვრელობის სემანტიკური კატეგორია ორივე ენაში გამოხატულია განუსაზღვრელობითი ნაცვალსახელით „ერთი, bir“. ამ უკანასკნელის განუსაზღვრელობის კატეგორიის გამოხატვის ფუნქცია ქართულთან შედარებით თურქულში გაცილებით ძლიერია. თუმცა ქართულს მოეპოვება განუსაზღვრელობის სემანტიკის გამომხატველი სხვა ნაცვალსახელებიც – „ვინმე“, „რამე“.
წყაროები
Banguoğlu 2015: Banguoğlu T., Grammar of Turkish. Ankara, 2015, Turkish Language Association Publications.
Daşdemir 2015: Daşdemir M., Structural-Functional Syntax. Erzurum. 2015. Fenomen Publications.
Enukidze 1987: Enukidze L,. Basic Syntactic Theories in Contemporary Foreign Linguistics. Tbilisi, 1987. “Science”.
Ergin 2013: Ergin M., Turkish Grammar, İstanbul. 2013, Bayrak Basım Yayın.
Karaağaç 2021: Karaağaç G., The Syntax of Turkish. İstanbul, 2021. Kesit Publications.
Karademir 2013: Karademir F., The Phenomenon of Possession in Turkish. İstanbul, 2013. Kesit Publications.
Karahan 1996: Karahan L., Some Thoughts on the Accusative and Genitive Case Suffixes. In Proceedings of the 3rd International Turkish Language Congress. Ankara, 1996. Turkish Language Association Publications. p. 605-611.
Kirvalidze 2006: Kirvalidze N., Pragmatic-Textual Essence of the Category of Definiteness in Discourse Analysis. Language and Cuture, No 3, 2006, pp. 100-106.
Kvachadze 1988. Kvachadze L., Syntax of Contemporary Georgian. Tbilisi, 1988. "Education".
Uturgaidze 2004: Uturgaidze T., The Substantive Modifier in Old and Modern Georgian. Issues of Georgian Culture, Book Twelve. Tbilisi, 2004, pp. 170-177.
Üstünova 2021: Üstünova K., The Definitive Function of the Possessive Suffix or the Suffix That Turns the Possessor into an Adjective of the Possessed. In Proceedings of the 16th International Great Turkish Language Congress, Vol.1. Ankara, 2021. p. 180-188.
Zekalashvili 2013: Zekalashvili R., Grammatical and semantic characteristics of the noun actualizing means in the Georgian literary language. Tselitsdeuli. №5, 2013, pp. 128-137.
http://gnc.gov.ge/gnc/concordance 03.05.2025.
https://corpora.iliauni.edu.ge/search_words) 01.03.2021.
