მიცვალებულის სულის მოსახსენებელი დღეები გალში (გალის რაიონის ეთნოგრაფიული მასალის მიხედვით)
საკვანძო სიტყვები:
საქართველოს ეთნოგრაფია, გალის რაიონის ეთნოგრაფიული მასალა, მიცვალებულთა მოხსენიების ტრადიცია, ტაბაკი – საკურთხიანოტაცია
დაკრძალვისა და გლოვის წეს-ჩვეულებები ძალიან კონსერვატიულია და მოიცავს არსებით თავისებურებებს, რომლებიც მნიშვნელოვანია ტრადიციული შეხედულებების შესწავლისთვის.
კვლევის არეალი მოიცავს დღევანდელი გალის რაიონს, რომელიც ისტორიულად სამურზაყანოს სახელით არის ცნობილი. ბოლოდროინდელმა პოლიტიკურ-ეკონომიკურმა და შესაბამისმა სოციალურ-კულტურულმა გარემოებებმა გაზარდა ინტერესი ამ რეგიონის ეთნოგრაფიული ყოფის მიმართ. დღეს გალის მოსახლეობა გაფანტულია საქართველოს სხვადასხვა კუთხეში, შესაბამისად, მათთვის დამახასიათებელი ტრადიციები სწრაფად იცვლება. ნაშრომში წარმოდგენილია გალში მოპოვებული ახალი ეთნოგრაფიული მასალები, რომლებიც ავლენს მსგავსებას საქართველოს სხვადასხვა კუთხის წეს-ჩვეულებებთან.
გალში გარდაცვლილთა სამყაროს ოშურეთს უწოდებენ. ოჯახის წევრის გარდაცვალების შემდეგ, მგლოვიარეები ოჯახში გარდაცვლილის სულისადმი მიძღვნილ რიტუალურ ტრაპეზს ამზადებდნენ. ისინი ხარჯებს ორ ნაწილად ყოფდნენ: ერთი დაკავშირებული იყო კონკრეტულად შერჩეულ ხსოვნის დღეებთან (მე-7 დღე, მე-40 დღე და გარდაცვლილის გარდაცვალებიდან პირველი წლისთავი), ხოლო მეორე დაკავშირებული იყო სხვადასხვა დღესასწაულებზე სულის მოხსენიების წეს-ჩვეულებებთან.
რელიგიური შეხედულებების თანახმად, გარდაცვლილები მნიშვნელოვან როლს თამაშობენ ოჯახის წევრებისა და ნათესავების ცხოვრებაში, იმისდა მიხედვით, თუ როგორ ეპყრობიან და ემსახურებიან ოჯახის წევრები გარდაცვლილთა სულებს. გარდაცვლილ სულებს ანიჭებენ უზენაეს ძალას.
მიცვალებულებთან დაკავშირებული წეს-ჩვეულებების საფუძველი სიკვდილის შემდეგ ცხოვრების შესახებ რწმენაზეა დაფუძნებული, რაზეც მიანიშნებს სხვადასხვა ტრადიცია: გარდაცვლილის გვერდით ჭურჭლისა და სასმელის დადება, სანთლის დანთება, კუბოში საკვების, ფულისა და საჩუქრების ჩადება, ვალების გასტუმრება, ტაბაკიშ დოდგუმა – სუფრის გაშლა. ეს რიტუალები ასახავს იმ რწმენას, რომ გარდაცვლილ სულს სიკვდილის შემდეგაც სჭირდება სიცოცხლისთვის აუცილებელი ნივთები, სპეციალურად მიძღვნილი კერძები და მსხვერპლშეწირვა (ფრინველი, პირუტყვი) გარდაცვლილისთვის სასარგებლოა.
ტრადიციების შესუსტებისა და გაქრობის ტენდენციის მიუხედავად, დაკრძალვისა და გლოვის რიტუალები ტრადიციულ კულტურაში კვლავაც ინარჩუნებს სიცოცხლისუნარიანობას.
